Ruộng rươi và chuyện chọn giống thuần Việt

Trên hành trình du học Hà Lan về phát triển bền vững rồi xuyên Việt đi tìm hướng đi cho mình, qua rất nhiều farm trên khắp các tỉnh thành với rất nhiều tiềm năng, tài nguyên bản địa, Bùi Ngọc Cường đã nhen nhóm ý định phát triển một hệ sinh thái nông nghiệp bền vững. Nhớ lại hình ảnh đàn ngỗng hàng trăm con đang ăn thóc ruộng rươi - một đặc sản quê hương - nhưng vì chưa có thương hiệu nên không có chỗ đứng trên thị trường và người nông dân đang dần bỏ trồng cấy lúa vì năng suất thấp, Cường quyết định về quê phát triển thương hiệu “Ngỗng” với sản phẩm đầu tay là gạo Ngỗng - gạo từ ruộng rươi. Cái tên “Ngỗng” như một lời nhắc nhở về sự giàu có trù phú của quê hương đất nước, về những sản phẩm nông sản Việt cần được nâng cao vị thế và những người nông dân cần có sự đồng hành của những người trẻ.

Lựa chọn giống gạo thuần Việt ST24, ST25 từ miền Nam đem về ruộng rươi ngoài Bắc, Ngỗng kết hợp hình thức luân canh cùng hệ sinh thái rươi sẵn có trong lòng đất tạo nên mối quan hệ hài hòa: nhà nhà có lợi cùng chia. Đây là những giống lúa có đầy đủ yếu tố để sinh trưởng và phát triển tốt trên ruộng rươi, cho hạt gạo ngon nhất thế giới, có khả năng thích nghi vùng ngập mặn, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt.

Nếu rễ lúa và lúa hoai mục tạo điều kiện dinh dưỡng lý tưởng cho rươi lớn khỏe thì sau khi thu rươi, phân rươi, phân tôm và thức ăn cho rươi còn đọng lại tiếp tục bồi đắp cho lúa non mới cấy tiếp tục phát triển và tích trữ tinh hoa ngọt lành cho gạo mẩy hạt và có vị ngọt thơm đặc trưng khó lẫn. Tất cả các yếu tố trên kết hợp tạo nên mô hình nông nghiệp tuần hoàn, cân bằng hệ sinh thái và tạo nguồn thu ổn định cho người nông dân, mô hình bền vững cho doanh nghiệp và sản phẩm sạch chất lượng đến tay người tiêu dùng.

Sứ mệnh của Ngỗng

Ở Ngỗng, chúng tôi tin rằng, Ngỗng cũng như mỗi thành viên trong team là một hạt mầm, một cái cây nhỏ sẽ sinh trưởng phát triển tốt nhất trong một khu vườn hữu cơ, sinh thái. Trong khu vườn đó không chỉ có mình Ngỗng, mỗi cây, mỗi con, mỗi cá thể đều sinh trưởng, phát triển bình đẳng và được tôn trọng, được trao quyền và tạo ra giá trị. Ngỗng không được “sở hữu” hay “tạo nên” từ một cá nhân mà từ một tập thể đa dạng tính cách, năng lực, tiềm năng trong cùng một hệ sinh thái. Mỗi thành viên, mỗi sản phẩm, mỗi đối tác và cả môi trường, thiên nhiên cũng là một phần trong hệ sinh thái đấy.

Từ khi thành lâp năm 2018, Ngỗng đã tổ chức nhiều khóa đào tạo cho nông dân về nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp bền vững với các chuyên gia trong và ngoài nước, phát triển các sản phẩm chế biến để nâng cao giá trị nông sản Việt cũng như giảm áp lực được mùa, mất giá cho bà con. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng xây dựng các kênh truyền thông kết nối, hướng dẫn nông dân cách chia sẻ, giới thiệu về các hoạt động của vườn. Đặc biệt, tour “Chuyến đi của Ngỗng” kết nối người tiêu dùng và người sản xuất đã giúp hai bên hiểu những kì vọng, mong muốn cũng như thách thức của nhau để đồng hành và sẻ chia khó khăn trong quá trình sản xuất nông nghiệp sinh thái. Ngỗng cũng trích một phần sản lượng nông sản để hỗ trợ các bạn nhỏ khuyết tật, người yếu thế trong xã hội.

Sẻ chia vượt bão

Đại dịch Covid đã tác động mạnh mẽ đến mọi đối tượng và ngành nghề trong xã hội, trong đó người nông dân phải chịu tác động kép của cả dịch bệnh lẫn biến đổi khí hậu. Năm 2020, bên cạnh những khó khăn về chuỗi cung ứng, điểm phân phối bị giãn cách do dịch bệnh, nông dân đồng hành cùng ngỗng mất 50% sản lượng vì nước biển dâng và xâm nhập mặn. Các hoạt động tổ chức đào tạo nông dân và tour “Chuyến đi của Ngỗng” bị tạm dừng khiến hoạt động truyền thông, bán hàng của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, doanh thu sụt giảm.

Xác định dịch bệnh sẽ còn diễn biến phức tạp và kéo dài, trong năm 2020, Ngỗng tập trung thay đổi mô hình kinh doanh, xây dựng kênh bán hàng online thích ứng với dịch bệnh, đồng thơi nâng cao năng lực thông qua dự án EFD dành cho các doanh nghiệp tạo tác động do Oxfam và CSIP tổ chức.

Khoảng thời gian giãn cách vì dịch bệnh không chỉ khiến những người nông dân của Ngỗng gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm mà người tiêu dùng thành thị cũng bị giảm thu nhập, mất việc, cắt giảm chi tiêu. Tuy nhiên, nhu cầu về thực phẩm sạch lại tăng mạnh và khách hàng cũng hiểu hơn về tác động của con người đến môi trường, hệ sinh thái và sức chống chịu mong manh của nền kinh tế, GDP đối với các tác động của biến đổi khí hậu và dịch bệnh. Có một dòng người hoang mang rời thành thị về quê tránh dịch, họ đã từng là nông dân rời bỏ quê hương và giờ trở về thì sẽ sống bằng phương kế gì? Xuất phát từ câu hỏi đó, team Ngỗng phát triển dự án “Cánh đồng sẻ chia”. Trong dự án mới này, khách hàng sẽ trả tiền và đặt hàng trước từ đầu vụ với tiêu chuẩn mong muốn và giá thành tiết kiệm hơn đến 30 % còn người sản xuất có vốn đầu tư để chủ động sản xuất, ổn định đầu ra và thu nhập. Dự án đã được đón nhận nhiệt tình từ phía khách hàng và nông dân. 

Giai đoạn 2021-2022, “Cánh đồng sẻ chia” tập trung kết nối vùng nguyên liệu ruộng rươi ở Hải Phòng và mô hình gạo enzyme tại Thanh Hóa. Trong vụ đầu tiên chạy thử nghiệm của dự án, vụ chiêm 2021 (tháng 12/2020 – 06/2021), dự án kết nối được 53 nông hộ tại vùng ruộng rươi Hải Phòng và gạo enzyme Thanh Hóa với sản lượng dự tính là 50 tấn gạo. Qua 2 vụ lúa năm 2021, đã có hơn 400 sổ gạo được đặt và lên hơn 200 hộ nông dân tham gia, mở rộng vùng sản xuất ở Hải Dương và Kiên Giang. Doanh thu của doanh nghiệp trong quý III/2021 cũng tăng trưởng 50% mỗi tháng giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì lương cho nhân sự, mở rộng diện tích canh tác hữu cơ, sinh thái và số nông hộ đồng hành cũng như duy trì được những cam kết hỗ trợ các đối tượng yếu thế trong xã hội. Dự án nhận Giải 3 Siêu Sao Xanh năm 2021 do Greenhub và Oxfam tổ chức, đồng thời nhận sự hỗ trợ truyền thông từ Facebook và VCCI.

Bài học của Ngỗng từ đại dịch

Doanh nghiệp là người giải quyết các vấn đề của xã hội, càng nhiều khó khăn thì cơ hội dành cho doanh nghiệp càng lớn. May mắn duy trì hoạt đông vượt qua 2 năm dịch bệnh, tầm nhìn và sứ mệnh doanh nghiệp xây dựng từ những ngày đầu chính là kim chỉ nam cho Ngỗng vượt qua giông bão. Bên cạnh đó, những hỗ trợ từ các tổ chức NGO, chính quyền, sự tin tưởng của khách hàng và người nông dân chính là phao cứu sinh của chúng tôi. Tham gia Én Xanh 2021, chúng tôi hy vọng sẽ cùng các cánh Én khác trao đổi kinh nghiệm vượt bão, từ đó tháo gỡ những khó khắn để bay cao hơn trên chặng đường mình đã chọn.